Zasada proporcjonalności jak legendarny Yeti i inne wyzwania otoczenia regulacyjnego sektora bankowości spółdzielczej
Rozmowa z prof. Małgorzatą Iwanicz-Drozdowską, prezes zarządu KZBS, m.in. na temat podejmowanych przez Związek prac legislacyjnych, które mają istotne znaczenie dla sektora bankowości spółdzielczej, a także poszerzaniu pola aktywności na forum europejskim oraz tworzeniu synergii między aktywnością legislacyjną i współpracą międzynarodową.
- KZBS aktywnie uczestniczy w pracach nad projektami ustaw i innych aktów prawnych. Jakie są priorytety Izby w kontynuowaniu tych działań w najbliższym czasie?
Aktywność legislacyjna, rozumiana jako uczestniczenie w procesach stanowienia prawa zarówno krajowego, jak i zagranicznego, w celu wypracowywania rozwiązań uwzględniających specyfikę sektora bankowości spółdzielczej od lat jest jednym z filarów działania KZBS. W ostatnim czasie, w zakresie przepisów odnoszących się bezpośrednio do banków spółdzielczych, skierowaliśmy na początku sierpnia do Ministra Finansów projekt zmian przepisów Ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych […], zawierający, z jednej strony, propozycje porządkujące, zaś z drugiej – racjonalizujące określone wymogi, np. zniesienie konieczności uzyskiwania zgody IPS na udział w konsorcjum w przypadku banków o kapitałach powyżej 5 mln EUR czy też wydłużenie okresu z 12 do 60 miesięcy, kiedy potrzebna byłaby zmiana statutu banku w przypadku braku wykonywania czynności pojawiających się relatywnie rzadko typu zamiana wierzytelności na składniki majątku dłużnika czy nabywanie i zbywanie nieruchomości. Uczestniczyliśmy w opiniowaniu ustaw m.in. o rachunkowości (w zakresie raportów zrównoważonego rozwoju), o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa, jak i wielu innych. Aktywność legislacyjna Związku jest wypadkową, z jednej strony, aktów procedowanych na szczeblu UE i krajowym, a z drugiej – postulatów zgłaszanych nam przez środowisko bankowości spółdzielczej. Jako przykłady – poza wymienionymi powyżej – można chociażby wskazać na wniosek o nowelizację rozporządzenia MRIF ws. systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz polityki wynagrodzeń, aby urealnić zapisy dot. udziału kierującego audytem wewnętrznym w posiedzeniach organów banku.
Od lat uczestniczymy aktywnie w procesach legislacyjnych, stawiając sobie za cel uwzględnianie w nich specyfiki bankowości spółdzielczej, w tym zasady proporcjonalności. Jak żartują niektórzy przedstawiciele sektora, wiele mówi się o zasadzie proporcjonalności, ale niewielu ją widziało. Coś na wzór Yeti. I trzeba przyznać, że taki jest stan faktyczny. Od relatywnie niedawna widać jednak zmianę podejścia regulatorów unijnych, bowiem niektóre przepisy są różnicowane dla małych, nieskomplikowanych instytucji (small and non-complex institution, SNCI). Ma to swoje przełożenie na przepisy krajowe. Niestety, ugruntowanie zasady proporcjonalności i upraszczanie nadto rozbudowanych przepisów nie będzie procesem szybkim, lecz rozłoży się na lata. Polska bankowość spółdzielcza ma w UE sprzymierzeńców w postaci spółdzielczości bankowej z innych krajów (np. Hiszpania, Włochy, też Austria i Niemcy) ze względu na zbliżone interesy. Co więcej, EACB przygotowało dokument „Mniej znaczy więcej”, aby m.in. zwiększać wśród decydentów unijnych świadomość, że nadmierne rozbudowanie przepisów jest szkodliwe dla funkcjonowania mniejszych banków.
Regulacje w UE są nadmiernie rozbudowane, nie tylko w odniesieniu do sektora bankowego czy ochrony konsumenta, ale także innych sfer gospodarczych. Jest to jedna z przeszkód w rozwoju gospodarczym krajów UE, w tym w zasypaniu luki inwestycyjnej pomiędzy Europą a USA czy Chinami, na którą wskazywał ostatni raport byłego prezesa Europejskiego Banku Centralnego, Marco Draghiego. Świadomość przeregulowania gospodarki powinna wzrosnąć wśród decydentów, bo w krajach, które UE chciałaby doścignąć, rynki nie doświadczają tak szeroko zakrojonych regulacji.
- Czy może Pani podzielić się przykładami, w których działania KZBS przyczyniły się do korzystnych zmian legislacyjnych dla sektora bankowości spółdzielczej?
Przykładem skutecznych działań podejmowanych ostatnio przez Związek jest chociażby doprowadzenie do nowelizacji przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, ustawy – Kodeks cywilny i ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej, której skutkiem było wycofanie się z objęcia wszystkich rolników – przedsiębiorców ochroną konsumencką. Wraz z ZBP i innymi izbami gospodarczymi sektora finansowego aktywnie zabiegaliśmy od jesieni 2023 r. o „wyprostowanie” tych przepisów. Proces ten zakończył się sukcesem wszystkich starających się taką zmianę. Bez woli politycznej nie byłoby tego sukcesu. Na marginesie dodam, że sukces legislacyjny z natury rzeczy ma wielu ojców i matek.
W zakresie prawa unijnego działania podejmowane przez KZBS wraz z partnerami takimi jak EACB doprowadziły do zmiany art. 429a CRR, dzięki czemu wyłączeniu z wyliczenia wskaźnika dźwigni podlegają niektóre aktywa banków zrzeszających. Dzięki naszym staraniom na stałe wprowadzona została możliwość przeprowadzania posiedzeń organów banków spółdzielczych i jednostek zarządzających systemami ochrony oraz podejmowania uchwał przez te organy przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Udało nam się zablokować plany zastosowania wobec kredytobiorców-rolników rozwiązania analogicznego do obowiązujących wakacji kredytowych w zakresie kredytów mieszkaniowych. Dzięki aktywności m.in. KZBS przywrócone zostały możliwości ustanawiania skutecznego zabezpieczenia na całym majątku rolnika, a tym samym skorzystania z uprawnienia do pomniejszenia podstawy tworzenia rezerw. Przyczyniliśmy się także do wprowadzenia rozwiązań podatkowych zapewniających bardziej efektywne wykorzystanie środków dostępnych w ramach systemów ochrony instytucjonalnej.
Takich korzystnych efektów działania Związku w zakresie kształtowania sprzyjającego bankom spółdzielczym otoczenia prawnego, można by oczywiście wymienić znacznie więcej. O wszystkich aktualnie toczących się procesach legislacyjnych, w tym także o efektach podejmowanych przez nas działań na bieżąco informujemy banki spółdzielcze poprzez stronę internetową i media społecznościowe KZBS, jak również bezpośrednią komunikację.
- Jakie działania KZBS podejmuje, aby zwiększyć świadomość specyfiki bankowości spółdzielczej wśród decydentów oraz uczestników procesów legislacyjnych?
Można by krótko określić to jako ustawiczne podkreślanie i szerzenie wiedzy na temat specyfiki modelu funkcjonowania bankowości spółdzielczej, ze szczególnym uwzględnieniem roli spółdzielczych systemów ochrony i banków zrzeszających. Kluczowi interesariusze tworzący regulacje dla banków znają ten model i rozwiązania, ale w przypadku przygotowywania nowych przepisów czy też wdrażania nowych unijnych rozwiązań trzeba często postulować o ich dopasowanie do realiów sektora bankowości spółdzielczej. Ze względu na to, że większość regulacji wdrażanych w Polsce jest oparta na przepisach przyjętych przez UE, konieczne jest wzmożone działanie na szczeblu unijnym, aby europejska bankowość spółdzielcza doczekała się ram prawnych zapewniających jej harmonijne i bezpieczne funkcjonowanie, w miejsce mocno zaciśniętego i bardzo rozbudowanego „gorsetu” regulacyjnego, często połączonego z kagańcem.
- W jaki sposób KZBS planuje rozwijać swoją aktywność na forum europejskim, aby skutecznie reprezentować interesy polskich banków spółdzielczych w kontekście unijnych regulacji finansowych?
Od lat jesteśmy członkiem EACB i zamierzamy nim pozostać. Aby głos z Polski był lepiej słyszany w Brukseli, konieczne jest szersze włączenie się polskich przedstawicieli w prace grup roboczych na szczeblu EACB czy też uczestnictwo w zespołach doraźnych, powoływanych na zapotrzebowanie zgłaszane przez agendy UE (np. ostatnio przez DG Agri). Do października polscy przedstawiciele uczestniczyli w pracach 4 grup roboczych, w październiku zarekomendowaliśmy przedstawicieli do 4 kolejnych grup roboczych i sondujemy możliwość zgłoszenia następnych kandydatów. Nasza obecność tam jest niezbędna, także do tego, aby przekonywać przedstawicieli bankowości spółdzielczej z innych krajów do swoich racji i szukać sprzymierzeńców na szczeblu eksperckim i politycznym. Ściślejsza współpraca z EACB na najwyższym szczeblu i włączanie się w inicjatywy legislacyjne i prace, aby zabiegać o rozwiązania korzystne dla bankowości spółdzielczej, jest jednym z priorytetów KZBS.
- Patrząc w przyszłość, jak widzi Pani rolę KZBS w kształtowaniu innowacyjnego i stabilnego sektora bankowości spółdzielczej w Polsce, z wykorzystaniem synergii między nauką, edukacją i współpracą międzynarodową?
To trudne pytanie. Jesteśmy gotowi przyjąć rolę moderatora dyskusji na temat przyszłości spółdzielczości bankowej w naszym kraju. Taka dyskusja na pewno jest potrzebna i można w niej wykorzystać bogate doświadczenia zagraniczne, szczególnie z tych krajów, gdzie spółdzielczość bankowa rozkwita. Pomoże to wypracować wspólnymi siłami wizję kierunków dalszego rozwoju. Na tle krajów Europy Środkowej i Wschodniej, tylko bankowość spółdzielcza w Polsce ma zauważalny udział w rynku. Pod tym względem możemy porównywać się z udziałem sektora bankowości spółdzielczej we Włoszech czy w Hiszpanii, jednak wiele nam brakuje do Niemiec czy Austrii pod względem udziału w rynku. Warto korzystać z doświadczeń krajów Europy Zachodniej, bo – jak zakładam – wiele możemy się od tamtejszych bankowców spółdzielczych nauczyć i mamy podobne problemy, m.in. demograficzne czy konkurencyjne. Co więcej, spółdzielczość bankowa tam nie była doświadczona okresem gospodarki socjalistycznej, więc miała bardziej stabilne i przez cały czas rynkowe, możliwości działania. Ten brak balastu w postaci doświadczeń gospodarki centralnie planowanej sprzyja tamtejszej spółdzielczości i kultywowaniu spółdzielczych idei. W naszym kraju młodsze pokolenie często nie zna spółdzielczości, albo kojarzy ją z czymś staromodnym. Trzeba, głównie dzięki działaniom edukacyjnym, ale także i biznesowym, pokazując nowoczesne oblicze bankowości spółdzielczej, walczyć z tym stereotypem.
Co do komponentu naukowego, to szczerze mówiąc, nie widzę na tym etapie dużego pola do popisu, poza analizą rozwiązań istniejących w innych krajach i oceną możliwości ich wdrożenia w naszym kraju.
- Jakie znaczenie ma dla Pani współpraca międzynarodowa w kontekście wymiany wiedzy i doświadczeń między polskimi a zagranicznymi bankami spółdzielczymi, i jak KZBS zamierza tę współpracę rozwijać?
Jestem przekonana, że ten rodzaj aktywności powinniśmy rozwijać jako izba gospodarcza, aby wzmocnić kompetencje kadry banków spółdzielczych, jak i promować dobre praktyki i rozwiązania. W październiku br., po raz pierwszy po długiej przerwie, zorganizowaliśmy wyjazd studyjny do niemieckiego BVR i największego w Niemczech banku spółdzielczego – BBBanku. Z relacji i rozmów wiem, że był on owocny pod względem merytorycznym i chciałabym, aby stanowił on swoisty zaczyn do dalszych działań w tym zakresie. O planach w tym zakresie będziemy informować naszych Członków w nowym roku.
- Jakie znaczenie dla polskiego sektora bankowości spółdzielczej i KZBS ma fakt, że rok 2025 będzie Międzynarodowym Rokiem Spółdzielczości?
ONZ ogłosił przyszły rok Międzynarodowym Rokiem Spółdzielczości. Będzie to dobry czas na popularyzację modelu spółdzielczego i wyjaśnienie różnym generacjom nie tylko idei, ale także i korzyści, jakie model ten ze sobą niesie. Oczywiście KZBS skoncentruje się na spółdzielczości bankowej. Z przyjemnością włączymy się też w ogólnokrajowe inicjatywy.
"Głos Banków Spółdzielczych" 2024/5