Charakterystyka
Główną misją banku spółdzielczego jest działanie na rzecz swoich członków, klientów oraz rozwoju lokalnej społeczności poprzez dostarczanie produktów i usług bankowych.
Cechą szczególną odróżniającą bank spółdzielczy od pozostałych instytucji finansowych o charakterze komercyjnym jest ich lokalny charakter, a także równość ich właścicieli, wynikająca z zasady spółdzielczej „jeden udziałowiec = jeden głos”, bez względu na liczbę posiadanych udziałów. Bank spółdzielczy, w odróżnieniu od banku w formie spółki akcyjnej nie dąży do maksymalizacji zysków, a jedynie do ich optymalizacji, co ma służyć nadrzędnemu celowi, jakim jest działalność banków spółdzielczych na rzecz swoich członków.
Najwyższym organem banku spółdzielczego jest Walne Zgromadzenie lub Zebranie Przedstawicieli, w którym biorą udział osobiście członkowie lub przedstawiciele banku spółdzielczego oraz pełnomocnicy członków lub przedstawicieli. Poza Walnym Zgromadzeniem lub Zebraniem Przedstawicieli w banku spółdzielczym funkcjonuje Rada Nadzorcza oraz Zarząd.
Struktura organizacyjna polskiego sektora bankowości spółdzielczej
Podobnie jak w większości krajów UE, polski sektor bankowości spółdzielczej działa w dwustopniowej strukturze organizacyjnej. Filarem sektora jest blisko 550 lokalnych banków spółdzielczych, które (z wyłączeniem trzech banków, prowadzących działalność samodzielnie) są zrzeszone w jednym z dwóch banków zrzeszających:
- Bank Polskiej Spółdzielczości SA w Warszawie
- SGB-Bank SA w Poznaniu
Banki zrzeszające pełnią na rzecz zrzeszonych w nich banków spółdzielczych szereg funkcji, w tym m. in.:
- prowadzą rachunki bankowe i rozrachunki międzybankowe banków spółdzielczych;
- naliczają i utrzymują rezerwy obowiązkowe banków spółdzielczych na rachunku w Narodowym Banku Polskim;
- dokonują rozrachunków w zakresie transakcji dokonanych przy użyciu elektronicznych instrumentów płatniczych;
- naliczają i odprowadzają wpłaty banków spółdzielczych na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego;
- ujednolicają i rozwijają systemy informatyczne i telekomunikacyjne w bankach spółdzielczych;
- prowadzą kampanie marketingowe i promocyjne na rzecz banków spółdzielczych.
Poza podstawowymi działaniami wykonywanymi na rzecz banków spółdzielczych, banki zrzeszające wykonują także czynności bankowe oraz inne czynności określone w ustawie Prawo bankowe i innych ustawach, a także ustalone w umowie zrzeszeniowej zawartej między bankiem spółdzielczym i bankiem zrzeszającym oraz w statucie każdego banku zrzeszającego.
Na skutek wejścia w życie nowych regulacji unijnych i krajowych na polskie banki zostały nałożone nowe normy ostrożnościowe i płynnościowe. W celu wypełnienia przedmiotowych norm, a także biorąc pod uwagę korzyści przewidziane przez ustawodawcę oraz wynikające z funkcjonowania w spółdzielczym mechanizmie solidarnościowym, banki spółdzielcze wraz z bankami zrzeszającymi utworzyły w 2015 r. dwie nowe jednostki organizacyjne, w formie spółdzielni, tj. Systemy Ochrony Instytucjonalnej (IPS).
Podstawowym zadaniem IPS jest zapewnienie płynności i wypłacalności każdego z uczestników Systemu. W ramach IPS wykonywany jest audyt każdego uczestnika, określane są standardy bezpiecznego funkcjonowania, jak również podejmowane są działania mające na celu kontrolę, dokonywaną w oparciu o odpowiednie i jednakowo zorganizowane mechanizmy monitorowania i klasyfikowania ryzyka w celu ograniczania ryzyka uczestników systemu. Przystąpienie do IPS wymaga od wszystkich uczestników tegoż Systemu spełnienia podstawowych norm wynikających z Umowy Systemu Ochrony. Uczestnicy IPS tworzą fundusz pomocowy, przeznaczony na udzielanie pomocy finansowej dla uczestników systemu ochrony w formie gwarancji, pożyczek, poręczeń lub innych form finansowania, mającej na celu poprawę ich wypłacalności i zapobieganie upadłości.